Een datastrategie als basis om maximale waarde te creëren met data

Er is steeds meer awareness over het belang van een datastrategie om data optimaal in te zetten om organisatiedoelstellingen verder te brengen. Wat zijn de trends, do’s & dont’s? Barbara Peruskovic van Data Coase deelt actuele inzichten, ervaringen en adviezen.

“Tot voor kort maakten vooral grote organisaties werk van een datastrategie. Maar inmiddels worden er in allerlei organisaties trajecten voor opgestart,” vertelt Barbara Peruskovic, data governance advisor van Data Coase, en docent van de Masterclass Datastrategie en datagedreven werken en de opleiding Chief Data Officer van Outvie. “De ontwikkeling en implementatie van een datastrategie staan op de agenda van publieke instellingen, maar ook van middelgrote ondernemingen. Soms is het doel om de transitie naar datagedreven werken te versnellen. Vaak is de insteek om waarde te creëren voor de doelstellingen van de organisatie, en om bijvoorbeeld de interne besluitvorming met betrouwbare gegevens te ondersteunen en te onderbouwen.”

Hoe verklaar Peruskovic de groeiende belangstelling voor datastrategieën? “De vele projecten en pilots die de afgelopen jaren vanuit het perspectief van datagedreven werken zijn opgestart, hebben de toegevoegde waarde van data duidelijk gemaakt. Tegelijkertijd is er een groeiend besef dat er een strategie nodig is om data echt goed in te zetten. Je wilt niet alleen tactisch bezig zijn en experimenteren – je wilt de maximale waarde uit datatrajecten benutten.”

Wat staat er eigenlijk in een datastrategie?

Een grote valkuil voor organisaties die aan de slag gaan met een datastrategie is onduidelijkheid over de betekenis en invulling ervan, ziet Peruskovic. “Een datastrategie wordt nogal eens verward met een programma voor data governance, -management of -kwaliteit. Maar dergelijke programma’s zijn niet de inhoud van de strategie. Het zijn hoogstens de uitvloeisels ervan. Initiatieven om data science toe te passen of datakwaliteit te verbeteren zijn altijd middelen, geen doelen op zich. De kernvraag voor de datastrategie is: welke doelen willen we bereiken met onze organisatie en op welke manieren spelen data daarin een rol?”

Een datastrategie geeft op hoofdlijnen antwoord op de vraag hoe data worden ingezet om de doelstellingen van de organisatie te bereiken. “Het is niet de bedoeling om in de strategie tot in detail te beschrijven hoe datagedreven werken eruit komt te zien”, zegt Peruskovic. “Het gaat erom dat je de koers van A naar B uitzet, en de algemene oplossingen aandraagt voor de uitdagingen van de organisatie. Hoe je de route tussen A en B precies gaat verlopen, is een afweging om later te maken. In de strategie staan geen concrete oplossingen voor operationele problemen, zoals een gebrek aan datakwaliteit, of een onderbenutting van tooling.”

Peruskovic maakt de vergelijking met een reis die je wilt maken. “In een strategie stel je de eindbestemming vast, inclusief het type vervoermiddel. Gaan we met de trein, de auto of het vliegtuig? Pas gedurende de implementatie van de strategie ga je je verdiepen in de specifieke kenmerken van het vervoermiddel. Anders loop je het risico dat je gaat sleutelen aan een auto die altijd in de garage staat, omdat je een trein nodig hebt.”

De datastrategie is niet van iedereen

Een datastrategie heeft de potentie om de organisatie te veranderen. Daarom is bestuurlijk draagvlak een onmisbare succesfactor, benadrukt Peruskovic. “Een datastrategie gaat veel verder dan een implementatieplan voor een tool, project of werkwijze. De organisatie moet achter de visie, ambitie en basisprincipes staan. Zorg daarom dat je het gesprek voert met de belangrijkste spelers. Denk daarbij niet alleen aan data managers en het team van de Chief Information Officer, die doorgaans toch al enthousiast zijn over data. Je hebt ook de support van collega’s nodig die op strategisch niveau opereren en directe invloed uitoefenen in de directiekamer.”

Een stakeholderanalyse is dan ook een vast onderdeel van de ontwikkeling van de strategie. Peruskovic licht toe: “Wie zijn de doelgroepen en andere stakeholders? Wie moeten we informeren en betrekken, en wanneer en hoe doen we dat? Welke boodschappen dragen we daarbij uit? Hoe zorgen we dat we de verwachtingen goed managen? Wie hebben we nodig om van strategie tot uitvoering te komen?”

Een doordachte en heldere visie op de inzet van data is een belangrijke basis voor elke datastrategie, aldus Peruskovic. “Je hebt een visie nodig om mensen mee te nemen in de koers die je uitzet. Dat betekent niet dat je de visie in co-creatie met de werkvloer ontwikkelt, en dat je iedereen om input vraagt. Als je op operationeel niveau een visie gaat ontwikkelen, dan loop je het risico dat je vooral weerstand creëert. Vergelijk het met een generaal die met elke soldaat de mogelijke tactieken gaat afstemmen. Met zo’n aanpak kom je niet ver. Een datastrategie is simpelweg niet van iedereen. Je zet de grote lijn op strategisch niveau uit, en maakt vervolgens de vertaling naar use-cases voor verschillende afdelingen.” De use-cases worden afgeleid uit werksessies met inhoudsdeskundigen.

Ga het wiel niet opnieuw uitvinden

Tijdens de driedaagse Masterclass Datastrategie en datagedreven werken deelt Peruskovic samen met Tanaquil Arduin, Chief Date Officer (CDO) van de gemeente Den Haag, actuele inzichten van en voor de praktijk. Deelnemers gaan naar huis met een eerste opzet voor de datastrategie van de eigen organisatie, die de contouren schetst voor de implementatie en uitvoering. De docenten delen daarvoor erkende frameworks voor datastrategieën en veelgebruikte implementatiemethoden.

Ga het wiel niet opnieuw uitvinden, waarschuwt Peruskovic. “Er zijn al heel veel frameworks en formats die je kunt gebruiken om een strategisch document op te stellen. Als je de achterliggende theoretische kaders begrijpt, dan kan je met standaardmodellen heel ver komen. Sommige organisaties maken gebruik van uitgebreide frameworks. Middelgrote organisaties kiezen vooral een pragmatische oplossing. En je kunt ook een eigen framework samenstellen door verschillende formats te combineren.” In de masterclass worden diverse praktische toepassingen toegelicht, zoals de Data Blueprint van Peter Aiken, en de aanpakken van John Ladley en Bernard Marr.

“Het belangrijkste is dat je op basis van de datastrategie uiteindelijk de concrete acties kunt benoemen voor de implementatie”, adviseert Peruskovic. “Waar gaan we voor op de korte, middellange en lange termijn? Wat is er nodig om de ambities met data te realiseren? Sta achter je strategie, en durf de visie en ambitie ook actief uit te dragen. Zo krijg je erkenning voor je aanpak én breng je de organisatie in beweging.”

Tijdens de driedaagse Masterclass Datastrategie en datagedreven werken komt u alles te weten over de ontwikkeling en implementatie van een effectieve datastrategie om de transitie naar datagedreven werken te versnellen. Bekijk voor het volledige programma, de startdata en tickets de website van Outvie.