Zo zet u als Seveso- of ARIE-bedrijf de juiste stappen in de blusschuimtransitie

De energietransitie betekent voor Seveso- en ARIE-bedrijven onder andere een overstap naar PFAS-vrij blusschuim. Hans Huizinga van Kenbri Fire Fighting en Jurriaan Steenaert van Falck Fire Services, sprekers tijdens het Nationaal Seveso Congres 2023, vertellen over de uitdagingen en oplossingen van de blusschuimtransitie.

De Europese Unie werkt sinds 2021 aan de uitvoering van een actieplan om in 2050 zero pollution for air, water and soil te bereiken. Dat betekent onder andere dat Seveso- en ARIE-bedrijven te maken krijgen met nieuwe regels voor blusschuim. “Blusschuim met PFAS en fluor is een concentraat dat zeer effectief is om vloeistofbranden te blussen. Het wordt veel gebruikt door publieke organisaties, zoals in de veiligheidsregio’s, maar ook in de petrochemische industrie”, vertelt Hans Huizinga, fire safety consultant van Kenbri Fire Fighting, dat zorgt voor advisering, inspectie en onderhoud van blussystemen in de industrie. “Als uitvloeisel van de Europese Green Deal moet de komende jaren verplicht de overstap worden gemaakt naar PFAS-vrije alternatieven.”

De vraagstukken en onzekerheden van de blusschuimtransitie

PFAS is een verzamelnaam voor zo’n zesduizend verschillende stoffen. Voor het gebruik en de productie van een aantal soorten PFAS-houdend blusschuim geldt inmiddels een wettelijk verbod. Dat plaatst Seveso- en ARIE-bedrijven voor ingewikkelde vraagstukken, aldus Jurriaan Steenaert, managing consultant van Falck Fire Services, dat oplossingen levert voor brandveiligheid, bedrijfsnoodorganisaties, aanwijstrajecten en crisismanagement in de industrie. “Er wordt op Europees niveau toegewerkt naar een totaalverbod op PFAS-houdend blusschuim. Maar de wet- en regelgeving is nog in ontwikkeling, en er zijn nog veel onzekerheden en onduidelijkheden. Wat mag er nu wel en niet? Wanneer is het gebruik verboden? Wat is de impact van een verbod op de productie? Managers en bestuurders moeten keuzes maken en besluiten nemen zonder dat er eenduidige antwoorden zijn.”

Huizinga geeft als voorbeeld: “Sinds 1 januari 2023 is opvang verplicht bij het gebruik van C8-schuim met een PFOA-gehalte boven 25μg per kilo. Met ingang van 4 juli 2025 is het volledig verboden. Maar PFAS-vrij schuim is geen één op één vervanger van PFAS-houdend schuim, dus een valide alternatief is er niet zomaar.” Huizinga wijst ook op de noodzaak om het volledige systeem grondig te reinigen als er jarenlang PFAS-houdend blusschuim is gebruikt.

Een andere complexe situatie ontstaat bij de uitfasering van C6-blusschuimen. Er geldt een overgangstermijn totdat het gebruik van C6-schuim met PFAS definitief is verboden. Maar diverse fabrikanten hebben aangegeven om daarop vooruitlopend al te stoppen met de productie en levering. Huizinga: “Seveso- en ARIE-bedrijven zijn verplicht om aan te tonen dat er binnen enkele uren na een calamiteit weer voldoende voorraad aanwezig is. De naleving van deze richtlijn is waarschijnlijk volgend jaar al onmogelijk, omdat diverse grote producenten dan niet meer kunnen leveren.”

De dilemma’s tussen milieu en veiligheid voor Seveso- en ARIE-bedrijven

Tijdens het Nationaal Seveso Congres 2023 verzorgen Huizinga en Steenaert samen met Jan Meinster, projectleider en senior beleidsmedewerker van het Landelijk Expertisecentrum Industriële Veiligheid, een inspiratiesessie over de blusschuimtransitie. Het congres staat in het teken van de verbinding van veiligheid en duurzaamheid. Seveso- en ARIE-bedrijven staan voor forse uitdagingen en dilemma’s om de onderneming te verduurzamen en tegelijkertijd te zorgen voor de veiligheid van medewerkers, milieu én omgeving. De blusschuimtransitie is een van de terreinen waarop deze spanning voelbaar is.

“Een groot dilemma is om het functioneren van een brandblussysteem te controleren zonder gebruik te maken van PFAS-houdend blusschuim”, geeft Huizinga als voorbeeld. “Vanuit de milieuwetgeving is een PFAS-houdend schuim straks niet meer toegestaan. Maar de veiligheidsvoorschriften vereisen wel een jaarlijkse test. Als je in 2025 nog een blussysteem hebt met PFAS, dan kun je wellicht niet aan de testverplichting voldoen.”

Steenaert voegt toe: “Er is een grote behoefte aan zekerheid over de effectiviteit van PFAS-vrij blusschuim. Nederlandse bedrijven hebben jarenlange ervaring met PFAS-houdende soorten blusschuim, dat zich zelfs bij grootschalige incidenten als zeer effectief heeft bewezen. Met fluorvrij schuim is uitgebreid getest, maar er is nog weinig praktijkervaring. Dat creëert koudwatervrees. Bedrijven willen immers blusschuim met een gelijkwaardig of zelfs een hoger veiligheidsniveau.”

Handreiking voor de stappen in de blusschuimtransitie

Het LEC Industriële Veiligheid, een samenwerkingsverband van Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond en het Nederlands Instituut Publieke Veiligheid (NIPV), heeft een Management of Change-handreiking ontwikkeld. Het document geeft Seveso- en ARIE-bedrijven praktische handvatten om de stappen te zetten naar PFAS-vrij blusschuim.

Huizinga: “Een belangrijk uitgangspunt van de handreiking is dat ondernemingen aantoonbaar aan de slag gaan met de processtappen naar PFAS-vrij blusschuim. Welke soorten PFAS zijn er in gebruik? Welke wet- en regelgeving geldt daarvoor? Wat is er allemaal nodig om het blussysteem PFAS-vrij te maken?” Innovaties in de alternatieven voor PFAS-houdend schuim helpen daarbij. Er zijn inmiddels verschillende, gecertificeerde producten verkrijgbaar.

Kijk met een gezonde dosis gezond verstand naar de vervanging van blusschuim, vult Steenaert aan. “Op locaties waar veel verschillende typen brandbare stoffen aanwezig zijn, is het ondoenlijk om voor elk product te testen of PFAS-vrij blusschuim effectief is. Maar je kunt wel de kenmerken van een aantal categorieën inventariseren en voor deze productgroepen de tests uitvoeren.”

Starten met de blusschuimtransitie

“De sociaal-economische impact van de uitfasering van PFAS in blusschuim in de Europese Unie loopt in de miljarden euro’s. Maar de gezondheidsschade die ontstaat als we dat niet doen, is vele malen groter. PFAS is een forever chemical. Je wilt er echt vanaf. Daarvoor is er nú actie nodig. Start met de blusschuimtransitie, en gebruik de Management of Change-handreiking om stappen te zetten”, adviseert Huizinga.

Steenaert benadrukt daarbij het belang van een risico-inventarisatie en een reële tijdslijn. “Voordat je aan de slag gaat met de transitie is er een gedegen inzicht nodig in de risico’s die je met blusschuim wilt afdekken. Als het vertrekpunt helder is, dan kan je ook zoeken naar kansen voor optimalisatie. Hebben we in verleden de juiste keuzes gemaakt? Kan een nieuw blusschuim onze aanpak misschien effectiever of efficiënter maken?”

Een doordachte planning legt vervolgens de basis voor een praktisch actieplan. Steenaert: “Dat er voor sommige stoffen een overgangsperiode geldt, betekent niet dat je kunt afwachten. Met het oog op een volledig verbod op PFAS kan je voor de komende jaren al nagaan welke prioriteiten er zijn. Dan kan je rekening houden met bedrijfseconomische afwegingen, de betrouwbaarheid en technische staat van installaties, en de afstemming met het bevoegd gezag.”

Huizinga concretiseert: “Zorg dat je op korte termijn een valide alternatief vindt voor PFAS-houdend blusschuim. Houd er rekening mee dat de voorraden met fluorhoudend schuim in Europa opraken, en dat een goede vervanging voor jouw bedrijf er niet zomaar is. Haak daarom tijdig de juiste partijen aan, die meedenken over de juiste oplossing voor je specifieke situatie.” Kenbri Fire Fighting en Arcadis hebben een procedé ontwikkeld om blussystemen effectief te reinigen.

Succesfactoren voor het transitietraject

In de inspiratiesessie van Kenbri Fire Fighting en Falck Fire Services tijdens het Nationaal Seveso Congres 2023, dat op 23 november plaatsvindt in Utrecht, schetsen de sprekers onder meer de hoofdlijnen van het transitiepad naar PFAS-vrij blusschuim.

“Er is geen quick fix voor de blusschuimtransitie”, benadrukt Steenaert. “Inzicht in de actuele stand van zaken is een cruciale factor. Waar staan we nu? Wat is er nodig om de situatie veilig te houden? Waar kunnen we mogelijk zelfs verbeteren? Met de antwoorden op deze vragen kan je je tijdig voorbereiden. Zo verklein je het risico dat het transitietraject onnodig veel tijd kost, of dat gekozen oplossingen in de praktijk niet goed werken.”

“Breng de blussystemen in kaart en onderzoek wat er nodig is om deze PFAS-vrij te maken”, zegt Huizinga over de praktische stappen in de blusschuimtransitie die Seveso- en ARIE-bedrijven nu al kunnen zetten. “Dan kan je vervolgens bepalen welke aanpassingen er nodig zijn in het systeem en welk blusschuim een valide alternatief is. Pas als alle elementen aantoonbaar werken zonder PFAS kan je de volledige overstap maken.”