Zeer Zorgwekkende Stoffen: trends, uitdagingen en succesvolle aanpakken

Het thema Zeer Zorgwekkende Stoffen (ZZS) verdient een prominente plek op de agenda van Seveso- en ARIE-bedrijven, zegt Matthew van Hulle, consultant bij Bilfinger Tebodin, dat kennispartner is van het Nationaal Seveso Congres 2023. Lees over de actuele ontwikkelingen, en de opgaven en de succesfactoren voor HSE-afdelingen.

Zeer Zorgwekkende Stoffen (ZZS)

“De omgang met Zeer Zorgwekkende Stoffen (ZZS) is een actueel en urgent thema voor Seveso- en ARIE-bedrijven. Allereerst omdat er milieukwesties spelen, zoals de uitstoot van stoffen die schadelijk zijn voor het milieu. Daarnaast is arbeidsveiligheid een issue, want op de werkvloer kunnen medewerkers in aanraking komen met grondstoffen en/of eindproducten die gelden als ZZS”, zegt Matthew van Hulle, consultant environmental management bij Bilfinger Tebodin, een internationale engineering & consultancy dienstverlener voor de industrie.

Van ZZS tot pZZS

Er zijn drie belangrijke actuele ontwikkelingen achter de thematiek van ZZS, signaleert Van Hulle. “De ontwikkeling van de wet- en regelgeving in de Europese Unie heeft bijgedragen aan een toename van de kennisinzichten over ZZS die veel worden gebruikt in de industrie. Naar aanleiding van de Europese REACH-verordening is een bepaalde groep chemische stoffen aangemerkt als ZZS, en de eisen voor de omgang daarmee zijn verankerd in de Nederlandse wet- en regelgeving. De wettelijke verplichtingen zijn kort samen te vatten als: bronaanpak en verregaande minimalisatie. Van bedrijven wordt gevraagd om het gebruik van ZZS zo veel mogelijk te voorkomen. Als ZZS essentieel zijn voor het bedrijfsproces dan moeten de blootstelling en uitstoot tot een minimum worden beperkt.”

Een tweede ontwikkeling heeft te maken met de groeiende focus op ZZS bij Nederlandse overheidsorganisaties, aldus Van Hulle. “Bij vergunningverlening, toezicht en inspectie is een toenemende aandacht voor ZZS. Al enkele jaren geleden zijn Seveso-bedrijven gevraagd om naast de verplichte REACH-registratie van chemische stoffen ook een inventarisatie te maken van ZZS. Inmiddels zien we dat er in vergunningentrajecten een steeds groter aantal vragen over ZZS worden gesteld, en dat bedrijven daarvoor ook steeds meer gedetailleerde informatie moeten verstrekken. In de provincie Zuid-Holland, waar veel Seveso-bedrijven zijn gevestigd, wordt zelfs standaard gevraagd om ook te rapporteren over potentieel zeer zorgwekkende stoffen (pZZS).”

In de vergunningverlening kunnen inmiddels strikte eisen worden gesteld aan de omgang met pZZS, vergelijkbaar met de criteria voor ZZS. Van Hulle geeft het voorbeeld van de in 2022 gepubliceerde factsheets van de zes BRZO-omgevingsdiensten. “In deze uniforme leidraad voor vergunningverleners is onder meer opgenomen om speciale aandacht te besteden aan pZZS. Daarmee was de provincie Zuid een koploper, maar zijn richtlijnen voor pZZS ook van toepassing op bedrijven in andere delen van het land.”

“Bovendien wordt er in de toekomstige wetgeving en initiatieven van de Europese Unie, zoals de Green Deal, verder toegespitst op gevaarlijke stoffen”, zegt Van Hulle over de derde trend. “Er wordt in toenemende mate gelet op mogelijkheden voor minimalisatie van risico’s. Deze focus gaat onvermijdelijk effect hebben op bedrijven die werken met ZZS en pZZS. In Seveso-bedrijven zijn doorgaans veel chemicaliën aanwezig. Daardoor is er een grote kans dat deze bedrijven te maken krijgen met strenge en aangescherpte vereisten rond ZZS.”

De uitdagingen rond ZZS voor Seveso- en ARIE-bedrijven

Bilfinger Tebodin is onderdeel van Bilfinger Group, een internationale industriële dienstverlener. Bilfinger Tebodin is al meer dan 75 jaar actief op onder andere de Nederlandse markt, en ondersteunt industriële projecten met geïntegreerde consultancy & engineering dienstverlening.

De consultants die zich dagelijks bezighouden met HSE-thema’s zijn experts op alle aspecten die daarbij horen: van vergunningen tot normen voor lucht, water, geluid, externe veiligheid en de preventie van ongewenste blootstelling op de werkvloer. Hierbij wordt altijd nauw samengewerkt met de engineers binnen het bedrijf. Bilfinger Tebodin is kennispartner van het Nationaal Seveso Congres 2023, dat speciale aandacht geeft aan de verbinding tussen veiligheid en duurzaamheid.

Bewustzijn over de risico’s rond ZZS is essentieel om als HSE-team adequaat te opereren, benadrukt Van Hulle. “Het gaat allereerst om bewustzijn van concrete issues. De lijsten van ZZS en pZZS worden regelmatig geactualiseerd. Daarom moet je continu zorgen dat je een goed beeld hebt van wat je in huis hebt en wat er van je wordt verwacht op het gebied van registratie, minimalisatie en andere verplichtingen. Daarnaast is een sterk intern commitment voor de uitdagingen en mogelijke oplossingen een aandachtspunt. Het management moet bijvoorbeeld begrijpen dat een vergunningentraject voor een nieuw project mogelijk extra tijdsintensief is door strenge criteria voor ZZS en pZZS.”

Een tweede uitdaging heeft volgens Van Hulle te maken met een integrale aanpak van de problematiek. “Hoe ga je om met de verschillende verplichtingen? Hoe voorkom je dat een oplossing voor minimalisatie alleen maar een probleem verschuift? Bijvoorbeeld: wat betekent de inzet van een afzuigingsinstallatie op de werkvloer voor de naleving van de normen voor luchtemissies en geluid? Om deze zogenoemde afwenteleffecten te voorkomen is een integrale benadering nodig, die al start tijdens de ontwerpfase van een installatie of fabriek. Vanuit een helicopterview vraagt iedere ontwerpfase een diepere beoordeling om uiteindelijk te komen tot een uitgebalanceerd, veilig en kostenefficiënt ontwerp.”

De HSE-manager speelt een sleutelrol in de ontwikkeling van een integrale aanpak voor ZZS, benadrukt Van Hulle. “Door de toegenomen focus op het thema wordt er steeds vaker gevraagd om een oplossing voor minimalisatie. Vaak is dan een multidisciplinaire benadering nodig. De input van health & safety professionals en milieu-experts helpt bijvoorbeeld om engineers aan de slag te zetten met de juiste technische maatregelen.”

Succesfactoren voor een integrale aanpak van ZZS

In de keynote van Bilfinger Tebodin tijdens het Nationaal Seveso Congres 2023, dat op 23 november plaatsvindt in Utrecht, vertelt consultant milieu- en watermanagement Michiel van der Meer onder andere over de succesfactoren voor een integrale aanpak. “De thematiek van ZZS en pZZS is voor Seveso- en ARIE-bedrijven heel belangrijk – en wordt alleen maar belangrijker”, zegt Van Hulle in een vooruitblik op de presentatie van zijn collega. “Een brede, multidisciplinaire en integrale benadering is essentieel om de eventuele afwenteleffecten tijdig en adequaat te adresseren. Uiteindelijk is de juiste oplossing voor de specifieke situatie altijd maatwerk.”