Het veiligheidsbeheerssysteem (VBS) en de energietransitie: de uitdagingen en need to knows

Welke impact heeft de energietransitie op het veiligheidsbeheerssysteem (VBS) van Seveso- en ARIE-bedrijven? Dirk Jan de Boer van adviesbureau Oostkracht10, een van de partners van het Nationaal Seveso Congres 2023, deelt actuele inzichten en do’s & dont’s. “We bevinden ons in een transitiefase met veel uitdagingen en onzekerheden.” 

Seveso-bedrijven en bedrijven die vallen onder de ARIE-regeling zijn verplicht om te beschikken over een Preventiebeleid Zware ongevallen (PBZO) en een veiligheidsbeheerssysteem (VBS). Een VBS is een managementsysteem voor de beheersing van veiligheidsrisico’s, dat is opgebouwd uit zeven elementen. 

“Voor een effectief VBS is het belangrijk dat de organisatie alert is op actuele ontwikkelingen in de energietransitie. Een ogenschijnlijk kleine wijziging in de energievoorziening van een bedrijf kan namelijk een grote impact hebben op de dagelijkse processen – en daarmee op de omgang met veiligheidsrisico’s”, vertelt Dirk Jan de Boer. Hij is eigenaar en consultant van adviesbureau Oostkracht10 en spreker tijdens het Nationaal Seveso Congres 2023. BRZO-bedrijven en overheden kunnen bij Oostkracht10 terecht voor onder meer strategisch advies, ondersteuning bij vergunningverlening, en specialistische studies voor veiligheid en milieu.  

“Elke veiligheidsprofessional is natuurlijk gewend om na te denken over risico’s en over veranderingen die mogelijk van invloed zijn op het VBS. Maar het is momenteel heel ingewikkeld om risico’s goed te inventariseren”, zegt De Boer over de relevantie van de energietransitie voor de veiligheidspraktijk. “Wat gebeurt er met de veiligheid als een organisatie bijvoorbeeld energieopslagsystemen gaat introduceren? Er zijn nog veel onzekerheden over de effecten van de energietransitie op bedrijfsprocessen, en de wet- en regelgeving is volop in ontwikkeling.” 

Niet alleen binnen BRZO- en ARIE-bedrijven is er sprake van onduidelijkheden. Ook stakeholders hebben daarmee te maken. “Hoe wordt een brand in een opslagloods vol met lithiumbatterijen adequaat geblust? Verzekeraars stellen soms zware eisen aan brandveiligheid, omdat accubranden een onstuimig en onvoorspelbaar verloop kennen.” 

Bedrijven staan voor de opgave om voldoende kennis te ontwikkelen om de risico’s van duurzame initiatieven te overzien en te monitoren. “Het is allereerst noodzakelijk om valide kennis te vinden die aansluit op jouw organisatie. Daarnaast is het essentieel om steeds te zijn aangesloten op interne veranderingen en processen, zoals de inkoop van nieuwe soorten duurzame brandstoffen. Zo ben je in staat om tijdig te reageren op wijzigingen die van invloed kunnen zijn op het VBS.” 

Samenwerking en kennisontwikkeling 

Plannen en projecten voor de verduurzaming van een organisatie zijn doorgaans niet afkomstig van de HSE-afdeling. Daarom is een nauwe samenwerking met interne stakeholders een belangrijk aandachtspunt, benadrukt De Boer. “Ben je goed op de hoogte van voorgenomen veranderingen in de bedrijfsvoering? Begrijp je de implicaties van nieuwe ontwikkelingen in het energiesysteem voor de omgang met veiligheidsrisico’s? Een waterstoftank lijkt op het eerste gezicht misschien op een traditionele aardgastank. Maar zijn de veiligheidsrisico’s ook vergelijkbaar? Als medewerker en manager van het HSE-team heb je daarvoor specialistische expertise nodig. Niet om doemscenario’s te schetsen, maar om voldoende alert te zijn op de risico’s en mogelijke gevolgen.” 

De experts van Oostkracht10 verwachten dat er de komende jaren ook veel overgangssituaties ontstaan die de speciale aandacht vereisen van veiligheidsprofessionals. De Boer: “Er worden nu allerlei pilots met elektrificatie en duurzame brandstoffen opgestart, terwijl een bestaand energiesysteem meestal nog blijft draaien. Voordat de volledige overstap wordt gemaakt naar een nieuwe voorziening, zijn er dus twee verschillende werkwijzen. Beide onderdelen moeten worden meegenomen in het VBS. Daarnaast moet de voortgang van de pilots worden gemonitord om het VBS tijdig te actualiseren.” 

Vroegtijdig met stakeholders aan tafel 

In de interactieve workshop van Oostkracht10 tijdens het Nationaal Seveso Congres 2023, dat op 23 november plaatsvindt in Utrecht, deelt De Boer actuele inzichten over de praktische toepassing van een VBS. “Sommige Seveso-bedrijven willen de ontwikkeling of update van een VBS uitbesteden aan een externe partij. Maar een VBS maak je op basis van de specifieke bedrijfsvoering van de organisatie. Je wilt niet dat er primaire bedrijfsprocessen moeten worden aangepast als gevolg van een aangescherpt VBS”, geeft De Boer als voorbeeld van de praktijkervaringen die hij bespreekt. 

Als een bedrijf de duurzame ambities daadwerkelijk wil realiseren, dan kan je als veiligheidsprofessional niet afwachten, voegt De Boer toe. “Een zorgvuldige afstemming met de verschillende betrokken partijen is de sleutel tot succes. Natuurlijk moet de basis op orde zijn: de veiligheidsstudies moeten kloppen, en je moet ervan overtuigd zijn dat de werkwijze voldoet aan de standaarden en wet- en regelgeving. Maar we bevinden ons in een transitiefase met veel onzekerheden en vernieuwingen, en de voorschriften en regels zijn daar nog niet altijd op afgestemd. Daarvoor maak je als bedrijf een analyse van alle belanghebbenden. Denk aan de gemeente, provincie, milieudienst, bewoners in de directe omgeving, veiligheidsregio en verzekeraar.” 

“Samen met stakeholders ga je op zoek naar maatwerkoplossingen. Bijvoorbeeld als het gaat om vergunningen voor bouw- en milieuwerkzaamheden”, adviseert De Boer. “Dat lukt alleen als je vroegtijdig met elkaar om tafel gaat om de zaken voor elkaar te krijgen. Een gedeelde ambitie, bijvoorbeeld de beoogde CO2-reductie, legt daarvoor de basis. Vanuit zo’n gedeeld belang ontstaat de wil om er samen uit te komen.” 

Tijdens het Nationaal Seveso Congres op 23 november 2023 delen Dirk Jan de Boer en vele andere experts de actuele inzichten en best practices over duurzaamheid en veiligheid. Zo bent u voorbereid op de issues, risico’s en uitdagingen van vandaag en morgen. Kijk voor het volledige programma en tickets op de website van Outvie.