Home Emissiereductie, klimaataansprakelijkheid én het zien van kansen

Emissiereductie, klimaataansprakelijkheid én het zien van kansen

juli 25, 2022

Edward Brans, hoogleraar Duurzaamheid en Milieuaansprakelijkheid Universiteit Utrecht

Als je kijkt naar de doelstellingen van het akkoord van Parijs en je beseft waar we nu staan op het gebied van emissiereductie op mondiaal niveau, dan zie je dat ons enorm veel te doen staat. ‘Je ziet overal dat de gevolgen van klimaatverandering in rap tempo om zich heen grijpen.’. Dat zegt Edward Brans, hoogleraar Duurzaamheid en Milieuaansprakelijkheid aan de Universiteit Utrecht. ‘We moeten aan de slag om die veranderingen tegen te gaan of in elk geval te beperken. Dat alleen al benadrukt het belang van de opleiding Duurzaamheid & Recht die Outvie aanbiedt.

Tegelijkertijd zie je dat Nederland in een wereldwijd kader een relatief klein aandeel heeft in de gewenste verandering. Dit betekent niet dat wij als land niets moeten doen, maar wel dat wij als land alleen niet voldoende kunnen doen om een globale klimaatverandering te voorkomen of te beperken. Hierin zijn we afhankelijk van andere partijen. De twee belangrijkste aspecten binnen dit thema zijn, kort samengevat, emissiereductie en klimaatadaptatie.’

Klimaatverandering kent geen doelgroep

‘Ik hoop dat de cursisten die aansluiten bij deze opleiding verschillende achtergronden hebben. Klimaatverandering gaat iedereen aan dus de doelgroep is heel breed’, lacht Edward. ‘Je hebt ambtenaren van zowel lokaal niveau als centraal niveau om ervoor te zorgen dat er wet- en regelgeving en beleidsinstrumenten worden ontwikkeld.

Voor bedrijfsjuristen geldt dat zij zich bewust moeten zijn dat bedrijven, zoals bijvoorbeeld vliegtuigmaatschappijen, maar ook banken, investeerders en pensioenfondsen in toenemende mate een target worden voor klimaatzaken. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de mondiale klimaatjurisprudentie; er zijn inmiddels meer dan 2000 klimaatzaken aanhangig gemaakt. Daarin zie je een aantal trends ontstaan, waaronder het toenemend aantal klimaatzaken tegen overheden, grote emitters, banken en pensioenfondsen.

Emissiereductie maatregelen

Bedrijven, organisaties en instellingen doen er wijs aan om zich serieus te gaan voorbereiden op het nemen van emissiereductiemaatregelen. Het wel of niet bewust investeren in fossiele brandstof is daar bijvoorbeeld één van de vele beslissingen in. Een beslissing die vóór, of op enig moment, tégen je kan gaan werken.’ Ook kan het noodzakelijk zijn om de waardeketen in kaart te brengen zodat duidelijk is wat de omvang is van de broeikasgasemissies die plaatsvinden vanwege het produceren van een product of het leveren van een dienst.’

Positieve blik: klimaataanpak biedt kansen

‘Tegelijkertijd denk ik dat de ontstane situatie ook veel kansen biedt. Zo hebben we bijvoorbeeld negatieve emissie nodig om te kunnen voldoen aan de emissiedoelstellingen. Dit biedt kansen voor natuurherstel, dat onder meer bereikt kan worden door het aanleggen van bossen of zeegrasvelden of het herstellen van natuurgebieden. Dat heeft niet alleen een positief effect op de emissiereductie, maar ook op ons leefmilieu. Vanuit economisch perspectief beschouwd is het bovendien een feit dat het aanpakken van de klimaatverandering ook veel werkgelegenheid met zich mee gaat brengen. Wanneer we dit slim aanpakken met elkaar zou de samenleving zomaar een stukje mooier en daarmee aangenamer kunnen worden ten opzichte van nu.’

Steeds meer klimaatprocedures

‘Vanuit juridisch oogpunt zie je dat er een verbreding plaatsvindt in het aantal klimaatzaken. Denk alleen al aan de rechtszaak rondom Shell, als sprekend voorbeeld. En in Australië zie je bijvoorbeeld dat pensioenfondsen doelwit zijn, omdat zij nog steeds investeren in fossiele brandstoffen. Er zijn inmiddels deelnemers die zich serieus afvragen hoeveel hun pensioen nog waard is als zij daar over tientallen jaren aanspraak op willen maken. Maar ook banken die investeringsbeslissingen nemen die in emissies kunnen resulteren, lopen een reëel risico om daarop aangesproken te worden. Het opstarten van een procedure is daarbij zeker niet meer ondenkbaar.’

‘Daarnaast geloof ik ook dat er een verschuiving plaats gaat vinden van het aansprakelijk stellen van centrale overheden naar een aansprakelijkheidsstelling van lokale overheden. In de praktijk betekent dit dat steden zoals Amsterdam en Rotterdam serieus met de door henzelf geformuleerde klimaatdoelstellingen aan de slag moeten. Wanneer zij bijvoorbeeld 20% onder hun doelstellingen blijven dan zou een claim, tegen de tijd dat 2030 nadert, niet ondenkbaar zijn. Kortom, het aantal en type partijen dat aangesproken wordt in klimaatprocedures is in de afgelopen jaren al flink toegenomen.’

Casus tijdens opleiding Duurzaamheid & Recht: hoe voorkomt jouw organisatie een procedure ten aanzien van. de duurzaamheidsclaims die je organisatie doet? Het doel: inzicht krijgen in het complexe juridische krachtenveld, goed leren omgaan met zich snel ontwikkelende open normen én anticiperen op mogelijk toekomstige claims.

De inhoud van Edwards’ verhaal in vogelvlucht

‘Tijdens de opleiding zal ik vooral ingaan op de klimaatjurisprudentie wereldwijd en ik wil laten zien wat de trends zijn. Dat verhaal koppel ik aan de reductiedoelstelling die we met elkaar geformuleerd hebben en het pad dat we te belopen hebben om deze doelstelling te behalen. Als je alleen al daar het verschil tussen beiden kijkt, dan is het relatief eenvoudig te zien dat er sprake is van een emission gap. Dat verschil is inmiddels zó groot dat het bijna uitnodigt tot het voeren van procedures. Tot slot zal ik ook stilstaan bij het belang van klimaatadaptatie, juist omdat wij als relatief klein land een beperkte invloed hebben mondiaal gezien.’

Concreet aan de slag met emissiereductie en klimaataansprakelijkheid

‘Voor mij is deze dag geslaagd als de studenten zich ervan bewust zijn dat emissiereductie en klimaataansprakelijkheid geen abstracte thema’s meer zijn. En ik wil zeker ook naar voren brengen dat het niet allemaal negatief is. Uiteraard zie ook ik de enorme werkagenda die er ligt, maar tegelijkertijd is het machtig interessante materie om mee bezig te zijn. Ik hoop dat mensen dat gevoel van urgentie meenemen, maar dat ze tegelijkertijd ook ervaren dat ze er zelf écht iets aan kunnen doen. Dit is geen taak voor een ander, of voor overmorgen. De toekomst van een gezond klimaat is lang geleden al begonnen en het is hoog tijd dat we daar actief mee aan de slag gaan.’

Edward Brans is sinds november 2020 hoogleraar Duurzaamheid en Milieuaansprakelijkheid. Edward is gespecialiseerd in het civielrechtelijk en bestuursrechtelijk milieuaansprakelijkheidsrecht en heeft een ruime ervaring op het gebied van actuele duurzaamheidsthema’s, zoals aansprakelijkheid klimaatverandering, verduurzaming van de warmtevoorziening in steden, wateroverlast en -tekorten, CO₂-afvang en opslag (Carbon dioxide Capture and Storage, kortweg CCS). Hij combineert zijn aanstelling aan de universiteit met het werk als advocaat bij Pels Rijcken en is in die hoedanigheid betrokken (geweest) bij veel klimaat-, duurzaamheids- en milieuaansprakelijkheidszaken. Op 23 maart 2022 vond zijn oratie plaats. De titel van het boek is ‘Klimaataansprakelijkheid, negatieve emissies en biodiversiteit’. Het is uitgegeven door Boom Uitgevers Den Haag, onder de sectie Boomjuridisch.

Wilt u meer weten over de training ‘Duurzaamheid & Recht‘ waar Edward een van de docenten is? Download onderstaande Duurzaamheid & Recht brochure.