De Omgevingswet: Samenwerking is de sleutel voor een duurzame toekomst

Met de komst van de Omgevingswet verschijnen er nieuwe issues op de agenda van Health, Safety & Environment management. Vier experts van Royal HaskoningDHV vertellen over de actuele ontwikkelingen, en de opgaven en succesfactoren voor Seveso-bedrijven die klaar willen zijn voor de toekomst.

“Het werk van HSE-managers staat van oudsher relatief ver af van ruimtelijke vraagstukken. Maar actuele ontwikkelingen zoals de komst van de Omgevingswet brengen de thematiek dichterbij dan ooit”, zegt Simone van Dijk, leading professional omgevingsveiligheid van Royal HaskoningDHV. Van Dijk verzorgt tijdens het Nationaal Congres BRZO-Seveso 2022 een keynote over de inpassing van BRZO-bedrijven in de ruimtelijke omgeving, en besteedt daarbij bijzondere aandacht aan de gevolgen van de Omgevingswet en de energietransitie. “Het is zaak om als BRZO-bedrijf je risicoruimte geborgd te krijgen in het omgevingsplan, en om na te gaan in hoeverre de omgeving de mogelijkheden geeft om toekomstambities waar te maken. Als je de omgevingsvisie en het omgevingsplan van je gemeente niet in het vizier hebt, loop je het risico de boot te missen.”

De Omgevingswet geeft gemeenten de bevoegdheid om regels te stellen rond zeer zorgwekkende stoffen (ZZS) die vrijkomen bij bedrijfsmatige activiteiten. Van Dijk: “Bedrijven zijn misschien al intrinsiek gemotiveerd om het gebruik van stoffen die zeer gevaarlijk zijn voor mens en milieu terug te dringen. De komst van de Omgevingswet betekent bovendien dat er in de nabije toekomst een verbod kan komen op de toepassing van ZZS op bijvoorbeeld een specifiek industrie- of bedrijventerrein. De reductie van hoeveelheden ZZS is dan geen optie meer, in plaats daarvan komt de verplichting om ZZS volledig uit te bannen.”

Fundamentele vragen

De aandacht voor ZZS in de Omgevingswet vraagt van BRZO-bedrijven een nieuwe manier van kijken naar gezondheid, veiligheid en milieu, zegt Jean-Marc Abbing, senior consultant EHS Management van Royal HaskoningDHV. “Er is al sinds jaren veel aandacht voor stoffen die fysieke en acute toxische gevaren kunnen opleveren, zoals ontploffingen en vergiftigingen. Vooral vanuit de BRZO wetgeving. Daarnaast groeit het bewustzijn van stoffen die – bij langdurige blootstelling – zelfs in kleine hoeveelheden een risico voor de gezondheid of milieu vormen, zoals poly- en perfluoralkylstoffen (PFAS). 

Deze ontwikkelingen stellen BRZO-bedrijven voor fundamentele vragen. Waarom gebruiken we eigenlijk dergelijke stoffen? Wat betekent het beperken van zelfs kleine verliezen daarvan voor onze installaties? Wat betekenen onze operations voor de omgeving? Hoe gaan we als commerciële onderneming om met maatschappelijke vraagstukken zoals ruimtegebrek en natuurbescherming?”

Nico Mulder, senior consultant process safety management van Royal HaskoningDHV, vult aan: “In het huidige tijdsgewricht kunnen bedrijven niet meer volstaan met het aanbrengen van extra lagen van veiligheidsmaatregelen. Zelfs met het volledig volgen van de Seveso-richtlijnen kan je niet alle risico’s rondom ZZS afdoende dekken. Het gaat er dan om dat je de bron aanpakt, bijvoorbeeld door minder risicovolle stoffen te kiezen, en de omstandigheden van het gebruik ervan anders in te richten. Daarmee krijgen de principes van inherent veiliger ontwerpen hernieuwde urgentie.”

Energietransitie

Karen van Tol, senior strategisch consultant van Royal HaskoningDHV, ziet dat de versnelling van de energietransitie de actuele uitdagingen voor Seveso-bedrijven extra complex maken. “De energietransitie is één van de pijlers van de Omgevingswet. De energietransitie kan leiden tot een toename van het gebruik van gevaarlijke stoffen, zoals waterstof en ammoniak. Ook is de transitie mede-afhankelijk van ZZS die in de nabije toekomst verboden gaan worden. Zo zijn PFAS een onderdeel van batterijen. Seveso-bedrijven doen er goed aan om de verantwoorde inzet van stoffen en de daarmee gepaard gaande risicoruimte al aan de voorkant te regelen, zodat er tijdig is voorbereid op eventuele consequenties van de Omgevingswet.”

“De energietransitie wordt geassocieerd met een schoner en veiliger leefklimaat, maar er worden ook op grote schaal gevaarlijke stoffen geïntroduceerd als nieuwe energiedragers”, reageert Van Dijk. “De ongemakkelijke waarheid is dat Nederland door de energietransitie schoner, maar niet per definitie veiliger wordt. Een buurtbatterij naast een school maakt de wijk aardgasvrij, maar creëert ook brandrisico’s. Dat is een duivels dilemma: we willen verduurzamen én de veiligheid voor mensen en milieu waarborgen.”

Hoe vinden we de uitweg uit het dilemma? Kijk verder dan de problemen rond één stof, adviseert Van Tol. “Kijk naar wat je als bedrijf nodig hebt om in de toekomst je activiteiten voort te zetten, op een duurzame en veilige manier. Dat begint met vragen zoals: wat zijn de juiste grondstoffen voor onze producten, en welke inpassing in de omgeving is er mogelijk – nu en in de toekomst? Zoek daarbij ook de samenwerking op, want je hebt alle kennis nodig – van veiligheidsmaatregelen, stoffen én de omgeving – om de antwoorden op de vragen te vinden.”