Zo maakt Rijkswaterstaat de toegevoegde waarde van data duidelijk

De ontwikkeling en implementatie van een datastrategie staan bij steeds meer organisaties hoog op de agenda. Niet als een abstract thema, maar als een concrete veranderopgave. Wat kunnen we leren van de koplopers? Roeland Allewijn, Chief Data Officer van Rijkswaterstaat, deelt inzichten en ervaringen.

Hoe komen we tot een datastrategie waarmee we optimaal gebruik maken van de mogelijkheden van datatechnologie om onze organisatiedoelstellingen te bereiken? Hoe zorgen we dat de datastrategie gaat leven op alle niveaus van de organisatie en we leren om datagedreven te werken? Het zijn complexe vragen die voor steeds meer organisaties actueel zijn.

Een datastrategie noodzakelijke voorwaarde

“Je kunt een hele mooie datastrategie maken, maar hoe zorg je dat de plannen ook landen in de organisatie en er daadwerkelijk iets mee gebeurt?”, zegt Roeland Allewijn, Chief Data Officer (CDO) van Rijkswaterstaat en gastdocent van de Outvie-opleiding Chief Data Officer, over een kernopgave voor de CDO van vandaag en morgen. “Data zijn geen doel op zich: data zijn een middel om als organisatie de kerntaken uit te voeren en de gewenste maatschappelijke impact te maken. Je hebt betrouwbare data nodig om zo goed en efficiënt mogelijk de activiteiten te ondernemen die ertoe doen.”

Een datastrategie is volgens Allewijn een noodzakelijke voorwaarde voor het realiseren van de strategische doelen van een organisatie. “Voor Rijkswaterstaat zijn assetmanagement en smart mobility strategische speerpunten, en we willen als organisatie klaar zijn voor een duurzame en digitale toekomst. Daar liggen dan ook de prioriteiten van onze datastrategie en -plannen. We maken gebruik van data-analyses om bijvoorbeeld de verkeersdoorstroming op rijkswegen te optimaliseren, de veiligheid van onze bruggen, sluizen en wegen te monitoren en het vereiste onderhoud van alle assets te voorspellen.”

Een heldere koers en een duidelijke strategie

Allewijn is sinds 2019 CDO bij Rijkswaterstaat, en werkte eerder in verschillende directiefuncties in de watersector binnen Rijkswaterstaat. De CDO is voor Rijkwaterstaat een organisatiebrede functie, die direct onder het bestuur is gepositioneerd. Datastrategie is ingebed in het stelsel van informatievoorziening binnen de organisatie: de CDO werkt met een kernteam binnen de CIO Office.

“Een goede datastrategie gaat niet alleen over de stip op de horizon, maar ook over hoe je daar gaat komen. Je hebt een praktisch plan voor de implementatie van de strategie nodig”, zegt Allewijn over zijn ervaringen als CDO. “Naast een heldere koers en een duidelijke strategie zijn dan vier issues van belang: techniek, data, processen en mensen. De technische systemen en datakwaliteit moeten op orde zijn, en zo veel mogelijk zijn geharmoniseerd en gestandaardiseerd om data toegankelijk te maken. Daarnaast moeten data worden geïntegreerd in de dagelijkse werkprocessen. Dat betekent soms dat processen moeten worden aangepast, en dat mensen moeten leren om slim en verantwoord met data om te gaan.”

Alle niveaus in beweging brengen

De driedaagse Outvie-training Datastrategie en datagedreven werken is speciaal ontwikkeld voor professionals die zijn betrokken bij de strategische en tactische besluitvorming van een datagedreven organisatie. Van CDO’s, information officers en data governance managers tot programmamanagers en strategen. De training geeft aandacht aan actuele thema’s zoals privacy, ethiek en rapporteren. Onder leiding van hoofddocent Barbara Peruskovic van Data Coase gaan deelnemers aan de slag met verschillende cases. Bijvoorbeeld over de omgang met weerstand vanuit de organisatie en over de verbinding tussen business intelligence, data science en strategische besluitvorming.

“Een goede datastrategie vereist een concreet uitvoeringsplan dat intern wordt gedragen en waarvoor voldoende budget is”, vertelt Allewijn over de inzichten die hij tijdens de training deelt met de deelnemers. “Het kost tijd en effort om een strategie voor elkaar te krijgen en de eerste stappen te zetten naar de uitvoering. De CDO is aanjager en verbinder van de implementatie: je moet zorgen dat er tijd en geld worden vrijgemaakt om de strategie uit te voeren, en dat de werkvloer ermee aan de slag gaat. In een grote organisatie als Rijkswaterstaat start de aanpak bij een bestuur dat de strategie en de onderliggende plannen vaststelt, en daarna moet je nog héél veel meer collega’s meenemen richting de uitvoering. Op alle niveaus van de organisatie, en ook als mensen niet direct dataminded zijn.”

Lef en leiderschap

Aansluiting bij de belevingswereld van medewerkers is volgens Allewijn een belangrijke succesfactor voor de succesvolle ontwikkeling en implementatie van een datastrategie. “Datakwaliteit en de standaardisering van datasystemen zijn voor CDO’s vanzelfsprekende topprioriteiten. Maar hoe maak je het ook aansprekende thema’s voor de business? Dan gaat het erom de vertaalslag te maken van de datastrategie naar de meerwaarde voor de primaire processen.” Een goed gebruik van data kan voor Rijkswaterstaat bijvoorbeeld bijdragen aan een betere verkeersdoorstroming, en helpen om onderhoudsopgaven te onderbouwen.

“Als CDO kan je datastrategie niet bij jezelf houden: je moet zorgen dat mensen er zelf warm voor gaan lopen”, voegt Allewijn toe. “Dat lukt niet als je alleen met de technische kant van data bezig bent. Je moet zorgen dat de toepassing van goede data echt gaat leven. Bijvoorbeeld door voorbeelden te laten zien van de toegevoegde waarde van datagebruik voor de organisatie. Ook de samenwerking met de CIO/CTO en de CISO is hierbij cruciaal.”

“Je hebt een strategie met een stip op de horizon nodig, maar de weg ernaar toe bestaat idealiter uit kleine stappen”, adviseert Allewijn. “Met kleine stappen vooruit neem je de organisatie mee in de transitie naar datagedreven werken.” Tegelijkertijd hebben succesvolle CDO’s volgens Allewijn ook een gezonde dosis lef en leiderschap nodig. Je moet je nek durven uitsteken, ook naar het topmanagement toe.” 

Verbinden en netwerken

“Je staat er als organisatie niet alleen voor: er zijn zoveel partners met wie je samen kunt optrekken”, geeft Allewijn als tip mee. “Je kunt veel leren van kennisinstellingen, leveranciers en vakgenoten. Bij data zijn allerlei sectoren betrokken: van de sector waarin de organisatie opereert (zoals de bouw, of verkeer en vervoer) tot IT-partijen. Het gaat erom als CDO de verbinding te leggen tussen alle relevante kennis.”

Een dilemma dat actueel is voor veel organisaties heeft te maken met de mogelijkheden van nieuwe technologieën. “Van nieuwe technologie, zoals kunstmatige intelligentie en digital twins, wordt nogal eens gedacht dat het allerlei problemen oplost. Maar niet alles is relevant voor jouw organisatie. Je hebt een soort antenne nodig, zodat je realistisch kunt aangeven wanneer het meerwaarde heeft om in te spelen op innovatieve ontwikkelingen – zonder dat je achterloopt en de boot mist.”

Het succes van datastrategie en datagevdreven werken

Wat vraagt het van een CDO om een datastrategie en datagedreven werken tot een succes te maken? Volgens Allewijn heb je technisch-inhoudelijke kennis nodig, maar zijn strategische en communicatieve skills minstens zo belangrijk. “Je moet in staat zijn om vanuit je kennis van data de verbinding te leggen met de koers en doelstellingen van de organisatie. En vooral ook: netwerken met de mensen in de organisatie én met je externe stakeholders ontwikkelen en onderhouden. Dan kan je vervolgens met goede voorbeelden – en via concrete plannen met behapbare acties – laten zien dat data er echt toe doen.”

Tijdens de training Datastrategie en datagedreven werken komt u alles te weten over de ontwikkeling en implementatie van een datastrategie.