Datagedreven werken: hoe kom je van strategie naar uitvoering?

De succesvolle transitie naar datagedreven werken binnen organisaties staat of valt met een datastrategie. Maar hoe breng je de organisatie vervolgens daadwerkelijk in beweging? Tanaquil Arduin, Chief Data Officer (CDO) van de gemeente Den Haag, vertelt over de opgaven en best practices.

Datagedreven werken binnen organisaties

Waarde creëren met data, de basis op orde, data vakmanschap, data governance, data- en analyse-kwaliteit. Dat zijn de vijf pijlers van de datastrategie van de gemeente Den Haag, die in 2020 is goedgekeurd door het gemeentelijke managementteam en is afgestemd met het college van Burgemeester & Wethouders en de gemeenteraad.

“De gemeente wil datagedreven werken, want met data kunnen we onze maatschappelijke opgaven beter inzichtelijk maken en optimaal sturen op de dienstverlening aan de bewoners”, vertelt Tanaquil Arduin. Ze is sinds 2019 Chief Data Officer (CDO) van de gemeente Den Haag, en daar verantwoordelijk voor de ontwikkeling en realisatie van de concernbrede datastrategie en visie op datagedreven werken. “De datastrategie brengt de doelstellingen van de negen dienstonderdelen van de gemeente samen om een impuls te geven aan datagedreven werken voor alle 12.000 medewerkers.

Datashop

“Een datastrategie brengt vooral een veranderkundige opgave mee: datagedreven werken is niet simpelweg een technologisch principe”, aldus Arduin. “Het gaat om een specifieke manier van kijken naar data en naar de risico’s van datagebruik. Technologie is ondersteunend aan de gedeelde doelstelling om als organisatie een optimale dienstverlening te bieden.”

Samen met de gemeentelijke diensten en bestuurders zorgt Arduin voor verbinding en integraliteit tussen de verschillende data-initiatieven. “In elk dienstonderdeel van de gemeente zijn data officers aangesteld, die de tactische en strategische partners zijn voor datagedreven werken. In het Expertisecentrum Data & AI i.o., waar ik hoofd van ben, zijn data professionals actief op het terrein van onder meer onderzoek, business intelligence, analytics en open data.

Het team levert datadienstverlening aan de verschillende onderdelen van de gemeente en ondersteunt daarmee de verandering naar een datagedreven organisatie.” De gemeente heeft inmiddels ook een Datashop: één loket waar iedereen snel wordt geholpen met vragen over datagedreven werken en aansluiting kan vinden op relevante initiatieven, zoals het Urban Data Center.

Van ambitie naar organisatieverandering

Arduin werkte vóór haar aanstelling als CDO bij de gemeente Den Haag in diverse managementposities bij het ministerie van Binnenlandse Zaken, en ondersteunde als adviseur en manager bij Capgemini jarenlang diverse overheden en ondernemingen op het vlak van onder meer digitale transformaties en ICT-beleid. Als gastdocent bij trainingen van Outvie deelt ze nu haar ervaring en expertise over de ontwikkeling en implementatie van een datastrategie. “Een grote uitdaging is om van de strategie naar de uitvoering te komen.

In een datastrategie zijn ambities vastgelegd, maar een organisatie is natuurlijk niet van de ene op andere dag gereed om de transformatie door te maken. Er zijn allerlei veranderingen op organisatorisch vlak voor nodig, bijvoorbeeld als het gaat om de competenties, kennis en kunde van medewerkers. Daarnaast spelen er technologische opgaven, zoals een infrastructuur die datagedreven werken ondersteunt.”

Chief Data Officer

In de driedaagse training Datastrategie en datagedreven werken komen alle fundamenten van datagedreven werken aan bod: van de ontwikkeling en implementatie tot de toepassing van een datastrategie. De training, die wordt geleid door hoofddocent Peter Vieveen, is speciaal ontwikkeld voor professionals die zich (gaan) bezighouden met strategische en tactische vraagstukken rond datagedreven werken. Denk aan (aankomende) CDO’s, Chief Digital Officers, enterprise architecten, informatiestrategen en data governance managers.

Arduin werkt als initiatiefnemer van het landelijke netwerk van CDO’s in de publieke sector nauw samen met vakgenoten aan kennisontwikkeling en -uitwisseling over de actuele vraagstukken in datagedreven werken.

“Een belangrijke succesfactor is om de visie en strategie te koppelen aan de doelstellingen van de organisatie. De datastrategie van de gemeente ondersteunt de realisatie van de doelstellingen uit het coalitieakkoord. Dan werk je aan een gezamenlijk doel waar iedereen achter staat.”

Elk gemeentelijk dienstonderdeel heeft vervolgens de ruimte om op een eigen manier – en vanuit de eigen kracht – met de uitvoering aan de slag te gaan. Zo is het op orde brengen van datakwaliteit een strategisch uitgangspunt van de gemeente, en bepalen de dienstonderdelen zelf hoe zij daar invulling aan geven.

Over datagedreven werken: Dataprotectie en datastrategie

Arduin adresseert onder andere het risico van bias in data. “Als je aan de slag gaat met data, moet je je bewust zijn van mogelijke vooroordelen en de dataset daarop al aan de voorkant checken. In datasets kunnen – onbedoeld – voorkeuren zijn opgenomen, die moeten worden gesignaleerd en eventueel gecorrigeerd voordat je de data gebruikt om modellen te trainen.” Arduin en haar team maken gebruik van praktische instrumenten om te waarborgen dat er voldoende rekening wordt gehouden met de kwaliteit van databestanden en databases.

Zo wordt er gewerkt aan een publiek toegankelijk algoritmeregister, en wordt gebruik gemaakt van instrumenten zoals de ethische data assistent (DEDA) om dilemma’s in dataprojecten bloot te leggen.

“Dataprotectie is idealiter verweven in alle onderdelen van een datastrategie”, zegt Arduin. “Zo is privacy by design een vanzelfsprekend onderdeel van onze doelstelling om de basis op orde te hebben. In onze data governance is ethiek een speerpunt, en maken we de organisatie bewust van ethische dilemma’s en maatregelen voor dataprotectie.

Uitlegbaarheid is namelijk essentieel: je wilt je waarborgen voor privacy duidelijk toelichten – intern en extern, aan je klanten en in de keten.”