Data-ethiek levert organisaties helderheid en besparing van kosten, tijd en energie op!

Datagestuurd werken en het gebruik van data brengt morele verantwoordelijkheden en ethisch handelen met zich mee. Maar wat is ethisch handelen op het gebied van data precies, waarom is het zo belangrijk en wat levert het organisaties en klanten op? We vroegen het aan Kyon Soons, ethicus bij Verzekeraar ASR. Lees hieronder zijn antwoorden op 5 prangende vragen.

Wat zijn voorbeelden van data-ethische vragen in de organisatie?

Als verzekeraar of ieder ander bedrijf of instantie werk je datagedreven. Dat betekent dat veel besluitvorming die klanten of burgers raakt tot stand komt vanuit data inzichten. Als die inzichten niet kloppen, of het klantbelang niet centraal staat bij het gebruik van data, raakt dat belang steeds verder uit zicht en dat brengt negatieve gevolgen met zich mee.

Voorbeelden van data-ethische vragen zijn:

• Hoe zorg je dat data kwalitatief op orde is en een juiste weergave brengt van de echte situatie en behoefte van klanten? Hoe voorkom je vooroordelen, aannames en misverstanden o.b.v. data en datamodellen?
• Hoe bescherm je de privacy en levenssfeer van klanten tegen datahongerige bedrijven en instanties? Die steeds meer data over ons verzamelen, gebruiken en klanten en burgers daar vaak niet transparant en uitlegbaar in meenemen.
• Is het wenselijk om klanten zelfstandig belangrijke financiële beslissingen te laten maken? Hebben ze voldoende inzicht en informatie om die keuzes te maken? Wanneer neem je een zorgplicht op je om klanten tegen zichzelf te beschermen?
• Mag je klanten op basis van gedragsdata nudgen (sturen) om minder risicovol of maatschappelijk onbetamelijk gedrag te vertonen? Hoe dwingend of paternalistisch moet je zijn in een wereld waarin risico’s steeds onbeheersbaarder raken?

Waarom is data-ethiek zo belangrijk voor AVG, data en AI compliance?

Data-ethiek is breder en belangrijker dan bovengenoemde aspecten. Het volgen van de wet, hoe nuttig of juist imperfect en beperkend die moge zijn, is geen ethische keuze. De handelingsruimte die je binnen de kaders van de wet hebt als bedrijf brengt echter wel morele verantwoordelijkheden met zich mee. Naast de technische vraag of iets kan en de juridische vraag of iets mag stellen we te weinig de ethische vraag of we iets wel willen.. en waarom, en hoe, wanneer en wanneer niet..?

Zelfbewust ethisch handelen bevordert integriteit van je visie, missie en bedrijfsvoering, stimuleert transparantie in reflectie en besluitvorming en stelt uitlegbaarheid over keuzes en richtingen centraal. Het geeft mensen handelingsperspectief om te bepalen of jouw visie en missie, ingegeven door je morele kompas, ondersteund door de gekozen middelen, eigenlijk wel strookt met iemands eigen morele belangen.

Wat levert data-ethiek de organisatie en bestuurders op?

Naast bovengenoemde integriteit en zelfbewust ethisch handelen, wat eigenlijk de intrinsieke drijfveren en motivaties van organisaties en bestuurders zouden moeten zijn, levert het helderheid en nut op. Niet alleen helderheid over de daadwerkelijk nuttige richtingen waar je met je bedrijf op het gebied van data mee op kunt gaan, maar ook hoe je die doelen wilt bereiken en hoe je je klanten meeneemt in een steeds intensiever datagedreven realiteit. Dat bespaart ook kosten, tijd, energie en eventueel reputatieverlies door niet transparante of uitlegbare gevolgen.

Wat zijn uitdagingen bij het borgen van data-ethiek in de organisatie?

Het verbinden van alle disciplines binnen de organisatie die als stukjes van de datapuzzel allemaal betrokken zijn bij de zogeheten ‘data journey’ van je klanten. Welke soorten data van klanten wil je gebruiken? Waarvoor? Waarvoor niet? Welke kennis, inzichten en processen van beheersing heb je nodig om elkaar scherp te houden en te kunnen challengen op gemaakte ontwerpkeuzes of belangenafwegingen? We spreken vaak vanuit onze eigen disciplines en vakgebieden andere talen, maar moeten een gezamenlijk en begrijpelijk dataverhaal vertellen om onze klanten goed te helpen.

Welke functies in een organisatie houden zich met data-ethiek bezig?

Het zou mij verbazen als er functies zijn die niet met data-ethiek bezig zijn. Simpelweg omdat alle informatie over klanten die we gebruiken data zijn. Dat je in bepaalde functies geen data science kennis nodig hebt betekent niet dat je niet te maken krijgt met data inzichten over je klanten en je daar kritisch toe moet verhouden om het klantbelang steeds centraal te blijven stellen. Vanuit ieders unieke perspectief, kennis, achtergrond, invalshoek en argumenten wordt de gezamenlijke besluitvorming alleen maar sterker en beter uitlegbaar, omdat je meer rekening houdt met de diversiteit van invalshoeken en belangen die stakeholders hebben. Uiteraard vergt het heel wat interdisciplinaire afstemming om allemaal te begrijpen hoe die complete data journey eruit ziet en wie op welk moment verantwoordelijk is voor welke ethische afwegingen en of normen die je hanteert op dit gebied. Daar kun je alleen met alle functies in een bedrijf gezamenlijk uit komen!

Tijdens de meerdaagse training Implementatie Data-ethiek komt u alles te weten over de ontwikkeling en toepassing van data-ethiek, met het morele kompas van uw organisatie als startpunt. Bekijk voor het volledige programma en de startdata de website van Outvie.